Een stad tijdens het schemeruur: verlichte etalages, neonreclames, ronkend verkeer. Achter verlichte ramen: silhouetten, wier lippen geluidloos bewegen. Al op de eerste bladzijden van Het park roept de Franse schrijver Philippe Sollers een onvergetelijke sfeer van metropolitaanse eenzaamheid en vervreemding op. Met vluchtige beelden, die doen denken aan schilderijen van Edward Hopper, schetst Sollers de wazige contouren van melancholie. Dan zoomt hij in op een ik, gezeten op een balkon, vijf hoog.
Een looppad omringt het appartement van de ik-verteller, wat hem een uitzicht van driehonderdzestig graden verschaft, zoals in een vuurtoren. Vanuit het duister van zijn observatiepost kijkt hij naar de avenue beneden. Plots verschuift het perspectief naar een vrouw in het rood achter een raam aan de overkant. Zij bevindt zich op grote afstand, aan de zijde van een andere man. Haar gedachten zijn vertroebeld, haar droefheid is bijna tastbaar. Ze denkt aan hem: de waarnemende ik. Is zij degene met wie hij in zijn herinnering op een avond in het park slenterde of met wie hij droomt dat ooit te doen?
Een heden, een verleden, een toekomst; een ik, een hij, een zij: we vermoeden een driehoeksrelatie of affaire met een woelige geschiedenis. Sollers houdt de feiten echter duister en abstract; contouren en grenzen ontbreken volkomen in dit verhaal. Zodra een personage of een gebeurtenis concreet wordt, draait Sollers de blik abrupt weg en richt de aandacht op iets anders. Wat ook opvalt: geen van de drie personages spreekt. Ze zijn bijna altijd alleen, zwijgen en schrijven brieven die ze verscheuren in plaats van versturen. Er is afstand én vervloeiing, wat het moeilijk maakt onderlinge verhoudingen te achterhalen. De personages lijken gereduceerd tot een verzameling stills, close-ups in de film van hun onvervulde leven. De afstand tussen hen is immens, zowel in de ‘stomme menigte’ overdag, als in de verlaten straten van een avondlijke stad, ‘glinsterend onder de regen’.
Verloren rent de verteller door het park. Zodra we bijna te weten komen waarom, verandert Sollers van perspectief en zien we de ik in het appartement geconcentreerd in zijn schrift schrijven. Het volgende moment verfrommelt de vrouw in het rood een brief (naar de inhoud kunnen we slechts gissen). Ze bevindt zich in een ‘aureool van leegte’, in een onduidelijk afgebakende ruimte waartoe de ik geen toegang heeft. Gelijktijdig – zo lijkt het – ligt de ik op het bed in het halfduister, wandelt hij met de mysterieuze andere man over een promenade aan zee en staat hij te observeren op het balkon. Wie, wat, waar, wanneer? We weten het niet. De personages lijken elkaar gedurig na te jagen maar niet nader te komen.
Nu en dan vangen we een flard op van een scène uit een kindertijd of in de loopgraven tijdens een schimmige oorlog. De herinnering aan een verminkt lichaam, de pijn, het verlies die ermee gepaard gaan, verankeren de verteller in de materie, terwijl hij net wil opgaan in het etherische, zichzelf verlaten en alle sporen uitwissen.
Sollers monteert meesterlijk: kille, oppervlakkige beelden wisselt hij in hoog tempo af met diepgravende introspectie; het onaangedane nu verweeft hij met een bewogen toen en een hunkerend straks; observaties, herinneringen en dromen versmelten in het telkens terugkomende beeld van het park.
Het park: Een plek waar altijd iets is én het tegendeel ervan, bevestiging én ontkenning, wat een vast gezichtspunt schier onmogelijk maakt; een driehonderdzestig graden panorama in tijd en ruimte; een cyclisch perspectief, weerspiegeld in het nu. Plaatsen, vormen, bewegingen, beelden, gewaarwordingen en herinneringen: alles grijpt in elkaar in de denkbeeldige constructie van het park. Dezelfde situaties blijven zich er eindeloos herhalen, als in een loop, een ‘gesloten beeld van het oneindige’.
Het park verscheen vorig jaar bij Vleugels, in een herziene, majestueuze vertaling van Kiki Coumans.
Philippe Sollers: Het park, Uitgeverij Vleugels, Bleiswijk 2021, 144 p. Herziene vertaling van Le Parc door Kiki Coumans. ISBN 9789493186422.
Geen dag zonder boek 
Geef een reactie