Stel je een twaalf meter hoge, afgesloten, cilindervormige ruimte voor met een omtrek van vijftig meter, bevolkt door tweehonderd mensen: gemiddeld een lichaam per vierkante meter, blootgesteld bovendien aan extreme temperatuurschommelingen (in minder dan vijf seconden van 25 naar 5 graden en weer terug), permanent vibrerend licht en het immer zoekende oog van de anderen. De enige objecten in de ruimte zijn ladders van diverse formaten, waarmee de bewoners naar een vijftiental nissen in de wand (hier en daar verbonden door tunnels) kunnen klimmen. Wat kan dit anders zijn dan het decor voor een steengoede Beckett?
Een vuistslag van een opening: ‘Verblijf waarin elk lichaam op zoek is naar zijn ontvolker. Voldoende ruim dat een vergeefse zoektocht mogelijk is. Voldoende eng dat elke vlucht zinloos is’. Het waar en waarom van de ruimte en haar bewoners wordt niet toegelicht. De meeste lichamen zijn permanent in beweging. Zij lopen rondjes op de buitenste baan van de ruimte, verplaatsen ladders, klimmen, dalen af, geven hun ladder door aan de volgende wachtenden in de rij; anderen blijven roerloos op hun plek of dwalen in tegenwijzerzin op de binnenbaan, ‘met nietsziende ogen tussen de massa’. De rest bevindt zich in de eerder chaotische arena. Het gebruik en transport van de ladders, de rondgang en het wachten, zijn onderworpen aan een reeks conventies en gedragscodes van duistere herkomst. Inbreuken op deze regels worden door de gemeenschap niet getolereerd, vaak zelfs met geweld bestraft. Het hele cilindergebeuren lijkt wel een strategisch spel.
De ontvolker leest als een dystopisch verslag of als een experiment. Naarmate de tijd verstrijkt, sijpelt apathie binnen bij het zoekende, klimmende en wachtende volkje. Er zal een moment komen dat elk lichaam statisch is en elk oog leeg; wat hen momenteel gaande houdt, is het gerucht dat er een verborgen uitgang bestaat. Maar wie of wat is ‘de ontvolker’?
De tekst werd al vaak geanalyseerd en geïnterpreteerd. Volgens de ene is het een verwijzing naar de Holocaust, volgens een ander een eigentijdse versie van Plato’s grot. Is het een parabel over de mens, eeuwig op zoek naar zingeving, een variant op Dantes hel dan wel Kafka’s strafkolonie? In elk geval een superieur existentieel kunstwerk, zoals we van Beckett gewoon zijn.
Samuel Beckett: De ontvolker, Uitgeverij Vleugels, Bleiswijk 2022, p. Vertaling van Le Dépeupleur door Katelijne De Vuyst. ISBN 9789493186644.
Geen dag zonder boek 
Geef een reactie