Een verstilde schreeuw

Veracruz, Mexico. Een schrijver wacht in bar El Ideal op de Cubaanse zangeres Dariana. Ze komt niet opdagen. Er is een cycloon op komst. ‘Een striemende regen, die door de wind als een vuile dweil werd uitgewrongen, sloeg op Veracruz neer. De lange houten tapkast van El Ideal waar, behalve ikzelf die er geduld oefende, nog één enkel koppel zat, de vilthoed die op mijn hoofd prijkte, uit een soort verlaat dandyisme (en ook om een beginnende kaalheid te camoufleren), de grote ruit van de bar, die door de regen met sterren werd bezaaid, deden onvermijdelijk denken aan het beroemde Nighthawks van Hopper.’

In de broeierige novelle Veracruz van Olivier Rolin ontvangt de wachtende schrijver in de bar een anonieme brief met vier korte, verschrikkelijke verhalen. Drie mannen en een vrouw wachten samen in een kamer gespannen en stilzwijgend de komst van een cycloon af. Ieder deel van de brief bevat een impressie van dat gespannen moment. Het zijn ontboezemingen van de ziel, vlak voor een afschuwelijk drama. De brieven zinderen van onderdrukt geweld en wederzijdse gevoelens van haat, minachting en begeerte. Met de broeierigheid nemen onrust en beklemming toe, tot ze bijna ondraaglijk worden. Voor de lezer is het lijdzaam wachten op de verlossing die de cycloon en de aangekondigde dood van een van hen zullen bieden.

Wie zijn die vier mensen? Wie is de ontuchtige priester die zijn kap over de haag heeft gehangen en nu in dienst is van een koppel smokkelaars? Hoe komt het dat zijn werkgever, in zijn fauteuil verwoed Havana’s rokend, hem verafschuwt? Waarom is diens wulpse echtgenote zo gespannen? Wat is hun relatie tot de man die op de achtergrond zit te dobbelen? En wat heeft dit Hopperiaanse tafereel, waarin vier mensen schijnbaar passief in de verlammende hitte van een paleis een cycloon afwachten, te betekenen?

De verteller denkt aan de intense liefde die de Cubaanse zangeres Dariana – die nog steeds niet verschenen is – en hij tot voor kort beleefden: ‘Ik bewonderde de gratie van haar passen: ‘la soltura en el andar’, die haar tot een wezen maakte waarvan het element veeleer de lucht was, de ademtocht van de wind, en niet zozeer de aarde.(…) We dronken veel. We maalden niet om de toekomst.’ De verteller speurt koortsachtig naar aanwijzingen in de verhalen. Heeft de brief iets met Dariana’s wegblijven te maken? Zit er misschien een cryptische code in verborgen? Hij zoekt naar overeenkomsten, telt de lettergrepen, verlaat zich op absurde berekeningen, tot hij de uitputting nabij is.

Maar wat als die verhalen – en zelfs alle literatuur – niet meer zijn dan eindeloos bedrog? ‘Waarom zou wat later komt niet de oorzaak kunnen zijn van wat voorafging?’ bedenkt de verteller. Olivier Rolin keert de dingen om in deze duistere novelle. In het laatste hoofdstuk suggereert hij, hoe versluierd ook, een ontknoping. Die is verrassend en ingenieus, maar niet meer dan suggestie. ‘Veracruz’ noopt tot herlezen als je het mysterie wilt doorgronden. In literatuur van dit niveau kan elke metafoor, iedere vluchtige gedachte een aanwijzing zijn.